منظر باستان شناختی ساسانی فارس
اين منظر 8 اثر باستاني در سه منطقه از استان فارس را شامل مي شود: کاخ ساساني قلعه دختر، پل مهرنرسه و نقش برجسته تاجگذاري اردشير بابکان بنيان گذار شاهنشاهي ساساني، نقش برجسته پيروزي اردشير بابکان بر اردوان آخرين پادشاه اشکاني در تنگاب فيروزآباد، کاخ اردشير يا آتشکده، شهر گور يا شهر شکوه اردشير در دشت فيروزآباد، شهر تاريخي بيشاپور و شش نقش برجسته شاپور يکم و ديگر پادشاهان ساساني در تنگ چوگان، تنديس با شکوه شاپور يکم در غار شاپور و بناي آتشکده زرتشتي سروستان معروف به کاخ ساسان است.
در مجموع 639 هکتار عرصه آثار باستاني منظر باستان شناختي در اين سه منطقه استان فارس به ترتيب شامل: 392 هکتار عرصه باستاني فيروزآباد، 222 هکتار عرصه آثار باستاني دو اثر بيشاپور، و 25 هکتار عرصه بناي سروستان که در دهه 1310 خورشيدي به ثبت ملي رسيده بود به سبب ارزشهاي برجسته آن در سال 1397 خورشيدي در فهرست ميراث جهاني يونسکو ثبت شد. اين آثار داراي ارزش هاي فرهنگي و طبيعي برجسته است که پس از جهاني شدن به جامعه جهاني متعلق است و در چارچوب قوانين و مقررات دفتر ميراث جهاني و سازمان يونسکو به عنوان ميراث جهاني اداره مي شود.
شاهنشاهي ساساني (651-224 .م)، بيگمان يکي از بزرگ ترين فرمانروايي هاي توانمند دوران تاريخي ايران بود، که بر تمام جنوب باختر آسيا چيرگي داشت و هماورد اصلي امپراتوري روم و بيزانس بود. دستاوردهاي قابل توجه و ارزشمند اين فرمانروايي گسترده و پايدار در سازگاري با طبيعت، بهره برداري از درون مايه هاي طبيعي و منطقه اي به عنوان شاهکاري از نبوغ بشري در شکل هاي گوناگون آفرينش و نوآوري در زمينه استفاده بهينه از زمين، الگوهاي استقراري و سکونت گاههاي ويژه، طراحي منظر و شهر و محيط، معماري آييني و بناهاي همگاني و به کارگيري آرايه هاي هنري نمادين در بناهاي باشکوه و يادگارهاي فرهنگي ارزيابي و به رسميت شناخته شد.
حوزهاي که منظر باستان شناختي ساساني منطقه فارس را دربر مي گيرد در واقع هسته اصلي سرزميني است که گستره ي وسيعي از نوآوري هاي تمدن ساساني در آن جا تحقق يافته است. منطقه اي که بنيان يا گهواره دودمان و تبار ساسانيان است. فارس شاخص ترين و بسنده ترين منطقه شاهنشاهي ساسانيان است که شکل گيري، دگرگوني و پايداري بيش از چهارصد سال تمدن ساساني در آنجا مشهود است.
منظر باستان شناختي ساساني فارس همچنين تاثير سنّت هاي آييني و فرهنگي هخامنشي و اشکاني، داد و ستد فرهنگي با هنر و معماري روم باستان و فرايند قابل ملاحظه تاثير آن بر طراحي شهر، معماري و رويکردهاي هنر ايران در دوره اسلامي را نشان مي دهد. اين منظر باستان شناختي شکوهمند نمونه هاي کامل و شاخص از شبکه اي کارآمد و کارا در استفاده از زمين و بهره برداري از منابع زيست بوم در داد و دهش با محيط زيست است که فنون، نوآوري و سبک معماري مانند برپايي گنبد بر طرح مربع اساسي ترين نوآوري ساسانيان در تاريخ معماري ايران است.
مجموعه ميراث جهاني منظر باستان شناختي ساساني فارس در چهل و دومين گردهمايي مجمع جهاني يونسکو در شهر منامه پايتخت بحرين در تيرماه 1397 خورشيدي با شماره ثبت 1568 در فهرست ميراث جهاني يونسکو قرار گرفت.